اخبار

آب یکی از اساسی ترین عناصر زیستی است. برخورداری از آب سالم برای نیازهای انسانی از عوامل اساسی و به منزلۀ ایجاد تمدن شناخته شده است، به طوری که همواره مورد احترام جوامع بوده و رودخانه های مختلف در سراسر جهان، نزد جمعیت های ساکن در آن نواحی اهمیت زیادی داشته و مقدس بوده است. عوامل کم شدن آب یکی از بزرگترین مشکلاتی که در سالهای اخیر تمام جوانب زندگی و صنعت را تحت تاثیر قرار داده است.

دلایل زیادی برای به وجود آمدن این بحران وجود دارد. از مهم‌ترین عوامل کم شدن آب که باعث پیدایش و تشدید بحران آبی در کشور شده است، می‌توان به تغییر اقلیم، خشکسالی، افزایش جمعیت، نگاه توسعه‌ای فیزیکی و سازه‌ای بخش آب، عدم توجه به اهمیت موضوع آمایش سرزمین، عدم هماهنگی بخش آب و کشاورزی، تاکید بر خودکفایی، قیمت بسیار پایین آب، صادرات آب مجازی و بهره‌برداری نامتناسب در بهره‌برداری از منابع آب، نارسایی قوانین و مقررات بخش آب، استقرار فعالیت‌های آب‌بر در مناطق خشک، برداشت غیرمجاز از چاه‌های مجاز، حفر چاه‌های غیرمجاز، الگوی کشت نامتناسب و بهره‌وری پایین بخش کشاورزی اشاره کرد.این مشکل بر افراد بسیاری در همه قاره‌های جهان تاثیر گذاشته است. زندگی بدون دسترسی کافی به آب تمیز دشوار است. امروزه کمبود وآلودگی منابع آبی، زندگی میلیونها نفر ازساکنان کرۀ زمین،خصوصاً کشورهای فقیر را به شدت تهدید میکند. براین اساس، نشان دادن اهمیت آب در زندگی بشر وتهدیدی که کم آبی و بی آبی متوجه ساکنان زمین است مورد توجه قرار گرفته است.

ذخایر آبی جهان

ذخایر آب از منابع تجدیدشونده محسوب می شود.با این وجود مقدار آبی که از این طریق در سطح کره زمین یا در هر محدوده مشخص پدید می آید،صرف نظر از تغییرات بین سالی،معین و ثابت است. گرچه جمعیت جهان همه روزه در حال افزایش و سطح زندگی نیز در حال ارتقاست ـ که این امر باعث تقاضای بیشتر و افزایش سطح مصرف آب میشود؛ ولی منابع آب شیرین جهان در بهترین حالت، ثابت و حتی رو به کاهش است.از مجموع کل آب های جهان،۹۷٫۴درصد آن را آب شور دریاها و اقیانوس ها را تشکیل میدهد.این آب به دلیل شوری در عمل قابل استفاده نیست. ذخایر آب شیرین تنها ۶/۲ درصد کل حجم ذخایر آبهـای سطح زمین را تشکیل میدهد که بخش بیشتر آن به صورت یخ در قطبهای کـره زمـین و یخچـالهـای طبیعی و آبهای زیرزمینی وجود دارد.

کم شدن آب و بی آبی مصیبتی است که حدّی برای آن متصوّر نیست. به گونه ای که با کاهش منابع آبی، گذشته از مسائل بهداشتی و بیماریهایی که حادث خواهد شد، کمبود آب، از سویی، و شورشدن آن تحت تأثیر مصرف بی رویه در این مناطق، از سوی دیگر،بر کاهش میزان محصول اثر گذاشته و این امر باعث کمبود موادّ غذایی و، در نتیجه، گرانی تهیّۀ آن و موجب بروز صدمات جدی بر پیکر جوامع انسانی میگردد. صنعت نیز مختل شده، تولیدات کاهش یافته، معادن بسیاری تعطیل و فاجعه ای ایجاد خواهد شد که حتّی بیان آن مشکل است.

چالشهای مرتبط با عرضه آب

– افت بارندگی در مقایسه با روند بلندمدت

– افت حجم جریانهای سطحی آب درکشورنسبت به روند بلندمدت

– بهره برداری بی رویه وافت منابع آب های زیرزمینی

– نبود مدیریت کارآمد چاه های کشور

– وضعیت دشت های کشور به عنوان شاخص بحران آب

– توزیع نامتقارن منطقه ای منابع آب وبارندگی درکشور

– مهار آبهای سطحی از طریق ایجاد سد

– پدیده های طبیعی خشکسالی

– انتشار پساب های صنعتی، کشاورزی و شهری

چالش های مرتبط با تقاضای آب

حوزه کشاورزی

– بهره وری پایین آب در بخش کشاورزی

از مهمترین عوامل کم شدن آب میتوان به آبیاری غیر اصولی و سنتی در بخش کشاورزی اشاره کرد.تلفات زیاد آب در مزارع کشاورزی، بهرهبـرداری نامناسـب از تأسیسـات آبیـاری موجـود، نشـت آب از کانالهای انتقال آب، نامناسب بودن شکل و اندازه مزارع در ارتباط با مقدار آب و نحـوه آبیـاری، نبـود آگاهی کشاورزان از اهمیت بهینهسازی و کارایی مصرف آب آبیاری، استفاده نکردن از روشهای آبیاری مناسب، قیمتگذاری نامناسب منابع آب، نامناسب بـودن کیفیـت بعضـی از اراضـی، نامناسـب بـودن کیفیت منابع آب مورد استفاده بهویژه آبهای زیرزمینی (تهدید کمی و کیفی ایـن منـابع)، نامناسـب بودن الگو و تراکم کشت محصولات زراعی و باغی، توجه نکردن به میزان مصرف آن در انتخـاب تولیـد محصولات کشاورزی است.

– ساختار نظام مالکیت در بخش کشاورزی و تأثیر آن بر بهره وری آب

خـرد و پراکنـده بـودن قطعـات اراضـی اسـت

– خطر فرو نشست زمین در بحران خشکسالی

در کنار تمامی این مشکلات آنچه که کمتر به آن توجه شده آن است که خشکسالی بی سابقه و برداشت های غیر اصولی آبهای زیرزمینی خطر فرونشست زمین را افزایش داده است بنابر اظهارات کارشناسان زمین شناسی زمانی که خشکسالی روی می دهد به ناچار برداشت آب افزایش و نسبت برداشت از تغذیه آبخوان های زیرزمینی بیشتر می شود و پدیده افت آب اتفاق می افتد. افت آب زیرزمینی در آبخوان ها موجب می شود تا منافذ خالی خاک متراکم شوند و مخزن آب زیرزمینی دیگر برگشت ناپذیر نمی شود، ضمن اینکه این پدیده موجب تغییر ناهمسان در ارتفاع و شیب رودخانه ها، آبراهه ها و سازه های انتقال آب و کاهش بازدهی یا ایجاد تخریب در شریان های حیاتی و سازه های مهم می شود.

– سطح سواد پایین بهره برداران و تأثیر آن بر بهره وری آب

سطح سواد پایین در عین بالابودن سن بهرهبـرداران و جایگـاه کمرنـگ متخصـصهـا در حـوزه کشاورزی زمینه نامناسب اجرای طرحهای ارتقای بهرهوری در بخش کشـاورزی را فـراهم کـرده است.

– قیمت یارانه ای آب در بخش کشاورزی

اختلاف زیاد میان قیمت اقتصادی آب و قیمت عرضه فعلی آن است.

– رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای منابع آب کشور

رشد جمعیت کشور در دهه های گذشته، در کنار بهبود شاخص های اقتصـادی و رفـاهی کشـور سـبب افزایش مصرف آب در بخشهای مختلف شامل کشاورزی، شرب و صنعتی شده است.

حوزه مصارف آب شرب و بهداشتی

– الگوی نادرست مصرف و هدر رفت آب در مرحله انتقال از مبادی عرضه تا مصرف کننده نهایی،

– تفکیک نشدن آب شرب و بهداشتی،

– افزایش جمعیت و ضریب شهرنشینی و رشد تقاضا

حوزه مصارف صنعتی

از دیگر عوامل کم شدن آب که بعد از بحث کشاورزی نامناسب موثر است.بحث مدیریت غیرصحیح در جانمایی صنعت در شهر های مختلف و استفاده بی رویه از آب است.

– استقرار صنایع پر مصرف آب در مناطق مرکزی وکویری،

– همسویی پیک مصرف آب و برق در تابستان

منابع آبهای زیرزمینی از حساسیت فوق العاده ای برخوردار است که متأسفانه مورد اسـتفاده بی رویه قرار میگیرد. بنابراین، ضروری است منابع آب زیرزمینی به طورجدی تر مدیریت شده و بر نحوه مصرف آن نظارت بیشتری شود. ضروری است، تلاش شود تا نگرش عمومی نسبت به آب تغییر یافته. به آب به عنوان کالای اقتصادی در معادلات توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی توجه شود.

مهمترین راهکارهای حفظ و صیانت از منابع آب کشور

در نتیجه…..

کم شدن آب شیرین و غیر قابل دسترس بودن بخش عمده آن، آلودگی فزاینده و افزایش مصرف این منابع در نتیجه افزایش جمعیت سبب شده است که شمار قابل توجهی از کشورها با کمبود منابع آب مواجه شوند در. این میان کمبود مفرط آب در مناطقی از جهان نظیر خاورمیانه که از استراتژیک ترین مناطق دنیا به شمار میروند زمینه بروز اختلافات و منازعات بر سر آب را افزایش داده است. منازعاتی که قبلاً نیز مسئله آب در آن موثر بوده است بنابراین،بحران آب، مشکلی جدّی است که باعث فقر و بدبختی بخش عظیمی از مردم جهان شده، انحرافات اجتماعی،درگیریها،جنگ وجدالها وتنشهای سیاسی را افـزایش داده و، بـدین طـریق، نـسل حاضر را با تهدیدی جدّی مواجه کرده است. حلّ این بحران در گرو مشارکت آگاهانه، عالمانه و گستردۀ تمامی کشورهای جهان است. ضرورت ایجاد همکاری روز افزون فرای مرزهای ملی و تدوین برنامه اقدام جهانی ، جهت دسترسی به آب سالم برای همه اقشار جامعه را باید مورد توجه قرار داد. پس باید تمامی مردم با کلیّۀ نیروها و امکانات واستعدادها برای مقابله با این مشکل جهانی بسیج شوند.